विदेश व्यापार (वस्तु एवं सेवाएं)
- विदेशी व्यापार से संबंधित सभी मामले
- निम्नलिखित से संबंधित मामलों को छोड़कर विदेश व्यापार नीति तथा नियंत्रण
- फीचर फिल्मों का आयात,
- भारतीय फिल्मों-फीचर लेंथ और शार्ट, दोनों का निर्यात, और
- सिने फिल्म (अप्रदर्शित) और फिल्म उद्योग द्वारा अपेक्षित अन्य वस्तुओं का आयात एवं उनका वितरण।
- कृखि निर्यात क्षेत्र (ए.ई.जेड) तथा 100% निर्यातोन्मुखी इकाइयों (ईओयू) की स्थापना नीतिगत तथा विनियामक ढांचे तथा सभी अन्य संबंधित मामलों सहित।
- सभी वस्तुओं तथा उत्पादों (पटसन उत्पादकों तथा हस्तशिल्पों को छोड़कर) के संबंध में निर्यात उत्पादन का विकास, विस्तार तथा विदेश व्यापार का विनियमन।
- निर्यात संवर्धन बोर्ड, व्यापार बोर्ड तथा अंतर्राष्ट्रीय व्यापार सलाहकार समिति से जुड़े मामले।
- संबंधित निर्यात, संवर्धन परिषदों / निर्यात संवर्धन संगठन से जुड़े मामले।
- निर्यात अवसंरचना के लिए समन्वयन।
- निर्यात प्रयासों के प्रेरण तथा सहायता के लिए परियोजनाएं तथा कार्यक्रम।
विशिष्ट केंद्रीय सेवाओं का संवर्ग प्रबंधन
निम्न सेवाओं के लिए संवर्ग प्रबंधन तथा प्रशिक्षण एवं जनशक्ति आयोजना से संबंधित सभी मामले:-
- भारतीय व्यापार सेवा
- भारतीय पूर्ति सेवा
- भारतीय निरीक्षण सेवा
संबद्ध तथा अधीनस्थ कार्यालय
इस विभाग के अधीन संबंध तथा अधीनस्थ कार्यालय निम्नलिखित है:
संबंध कार्यालय
- पाटन-रोधी तथा सहबद्ध शुल्क महानिदेशालय (डीजीएडी)
- विदेश व्यापार महानिदेशालय (डीजीएफटी)
- पूर्ति एवं निपटान महानिदेशालय (डीजीएस एंड डी)
सांविधिक / स्वायत्तशायी निकाय / सार्वजनिक क्षेत्र के उपक्रम /अन्य संगठन
इस विभाग की देखरेख के अधीन सांविधिक / स्वायत्तशायी निकाय / सार्वजनिक क्षेत्र के उपक्रम /अन्य संगठन निम्नलिखित हैं :
सांविधिक / स्वायत्तशायी निकाय
- कृषि तथा प्रसंस्कृत खाद्य उत्पाद निर्यात विकास प्राधिकरण (एपीड़ा)
- कॉफी बोर्ड
- भारतीय निर्यात निरीक्षण परिखद
- रबड़ बोर्ड
- मसाला बोर्ड
- चाय बोर्ड
- समुंद्री उत्पादन निर्यात विकास प्राधिकरण (एम्पीडा)
- तंबाकू बोर्ड
सार्वजनिक क्षेत्र के उपक्रम
- ईसीजीसी (भारतीय निर्यात-ऋण गारंटी निगम लि.)
- आईटीपीओ (भारतीय व्यापारी संवर्धन संगठन)
- एमएमटीसी लि. (भूतपूर्व भारतीय खनिज एवं धातु व्यापार निगम लि.)
- पीईसी लि. (भूतपूर्व भारतीय परियोजना एवं उपकरण निगम लि.)
- एसटीसी लि. (भारतीय राज्य व्यापार निगम लि.)
- एसटीसीएल लि. (भूतपूर्व मसाला व्यापार निगम लि.)
अधिनियम / विधान
वाणिज्य विभाग से सीधे संबंधित अधिनियम / विधान
- कृषि तथा प्रसंस्कृत खाद्य उत्पाद निर्यात विकास प्राधिकरण (एपीडा) अधिनियम, 1985
- कॉफी बोर्ड अधिनियम, 1942
- निर्यात (गुणवत्ता नियंत्रण तथा निरीक्षण) अधिनियम, 1963
- विदेश व्यापार (विकास तथा विनियमन) अधिनियम, 1992
- रबड़ बोर्ड अधिनियम, 1947
- मसाला बोर्ड अधिनियम, 1986
- चाय बोर्ड अधिनियम, 1953
- समुद्री उत्पाद निर्यात विकास प्राधिकरण अधिनियम, 1972
- विशेष आर्थिक क्षेत्र अधिनियम, 2005
- तंबाकू बोर्ड अधिनियम, 1975
यहां ऊपर क्रमांक 1.2 में प्रयुक्त संक्षिप्ताक्षरों का पूर्ण रूप निम्नानुसार है:
- अंकटाड व्यापार तथा विकास संबंधी संयुक्त राष्ट्र सम्मेलन
- एस्केप-एशिया तथा प्रशांत के लिए आर्थिक तथा सामाजिक आयोग
- ईसीए-निर्यात ऋण अभिकरण
- ईसीएलए-लातिन अमेरिका के लिए आर्थिक आयोग
- ईईसी-यूरोपीय आर्थिक समुदाय
- ईएफटीए-यूरोपियन मुक्त व्यापार संघ
- गैट-प्रशुल्क तथा व्यापार संबंधी सामान्य करार
- डब्ल्यूटीओ-विश्व व्यापार संगठन
- आईटीसी अंतरराष्ट्रीय व्यापार केंद्र
- सीएफसी-नियंत्रित विदेशी निगम